Plu aventura de Jon Arauz

I

Jon Arauz pa es u ju-an ke pa gene ski in u viki Ahaztuheri. An pa es un auto-veto ju-an, ge-ski kausa an pa lekto plu bibli de historia de u viki e de u-la loka.

An pa gene ski kausa hetero basi: an pa detekti u kaverno, in u monti proxi u viki. In u-la kaverno... qo-ra an pa trova? Ja, u fo-paleo bibli ke pa nara u histori de u viki. Anti-co, id pa nara u histori sub difere de historia ge-ski ex viki-pe. Kausa u bibli pa dice ke u viki Ahaztuheri ne pa gene vikto ex plu Roma-pe (homo mu pa acide kon plu altero teritori in u peninsula), sed an pa gene popula de plu panto popula ke fugi ex plu Roma-pe.

Id pa es veri ke u Ahaztuheri-pe pa parla u lingua difere de u lingua de u landa e panto-pe pa ski ke u-ci lingua pa es plus paleo ke u lingua de plu Roma-pe. Anti-co, nuli-pe pa ski ke u Ahaztuheri-lingua pa es u migma de plu panto lingua ge-parla in li landa pre u vikto de plu Roma-pe. U-ci pa volu dice ke u popula de Ahazte Ahaztuheri pa habe u migma hema, u hema de plu popula pre plu Roma-pe, qi pa dece unio e deveni un unika popula. U-ci pa es uno-ra misteri in u-la tem, kausa in u-la eva, plu popula ne pa migma, popula pa cide alelo.

U Ahaztuheri-lingua para u lingua paleo, no-ge-ski ex ali hetero popula. Plu investiga-pe ne pa trova u lingua ge-relati kon id. E u-ci pa es u tarqini pro u Ahaztuheri-pe.

U bibli, ke Jon Arauz pa detekti in u kaverna, pa dice hetero kosa: plu popula ke pa fugi de plu Roma-pe, pa prende ko mu plu tresora. In u kaverna, nuli-pe para trova nuli-ra. Mega investiga-pe pa ki ad u viki pro tenta trova u tresora, sed mu ne pa feno. U bibli ne pa dice qo-ra pa es u tresora, ma u faktu ke u verba tresora (altxorra) pa feno in u bibli, pa es sati pro vigi u lafigmo de xeno panto-pe, qi ne pa habe relati kon u viki Ahaztuheri.

A fini, u urba-cefa pa decide klude u kaverno. Id pa es misteri ke u bibli pa parla de un tresoro, ma u tresoro ne pa apare.

"Posi", Jon pa puta, "u tresoro pa gene detekti de uno-pe, qi pa prende id".

An pa ki a plu buno pro pensi e, kron an pa gene perdi in an puta, an pa kade in u vorago ke pa es in u solu. U vorago pa es sati mega, e Jon proxi frakti u poda kron an pa ariva a u akro de u vorago.

"Kopro!", an pa dice. "Mi ne pa vide u vorago!" An pa komence krita pro tenta ke uno-pe audi an, sed minus seqe. Anpa lumi u lanterna de an telefono e an pa vide ke, antero an, il pa es u steno-via. Proto, an pa tenta skende pro ki ana u vorago, anti-co an ne pa pote, an pa decide seqe u steno-via.

"Mi solo spe ke mi ne trova u kuni", an pa puta. E an pa komence ambula.

II

U steno-via pa direkti an ad u kamera, ke pa es ma alti de u steno-via. An pa ki in u kamera, e an pa vide ke, la, id pa es u regi-sedi-mo, ge-agalmato in lito.

"Qo-mode uno-pe pote fero ci u regi-sedi-mo ge-fa ex lito?", an qestio auto.

Un steno-via pa seqe a plus kamera, ke pa feno es u bibli-do. U majorita de plu bibli pa es ko pulve. Jon pa prende mo e, po aperi id, an pa komence lekto id. U lingua pa es u homo ke u lingua ge-parla in Ahaztuheri, e u grafo-mode ne pa muta in multi anua.

"Histori de u Regi-Landa", id pa gene grafo.

Jon pa komence lekto u bibli, ex qi an pa disci ke u viki Ahaztuheri pa es u libe viki in u Medieva, ke id pa resista plu invade de plu Roma-pe, de plu Goto-pe e de plu Islam-pe. Kausa u-ci, mu pa tena u lingua, kausa u-ci, u popula de Ahaztuheri pa es hetero de u altero popula in u landa. Jon Arauz, homo plu persona de an viki, para habe rubi kapila e plu kloro oku; kontra-co, plu hetero civi pa habe melano kapila e plu bruno oku.

An pa prende hetera bibli, topo id pa gene grafo ke u regi-landa de Ahaztuheri pa gene vikto ex plu milita-pe de Napoléon, u France milita komanda-pe. Po u vikto, u viki-pe pa refugi infra geo, e mu pa vive la a-kron un in-milita de u landa, ke pa acide mo hekto po u invade.

"Ka-co, u viki-pe pa vive infra geo a-kron... qo-tem?", Jon pa qestio auto.

U bibli pa dice ke, po u vikto de Napoléon, u viki-pe pa decide ne habe u regi, e u viki (alterna infra geo) pa deveni u republika, kon u judika-pe e u preka-pe homo plu arki-pe.

Un ultima datu ke pa feno in u bibli pa es u anua 1979, po u fini de u dikta-governa. Plu ultima verb pa es:

"A fini, u viki Ahaztuheri pote egresi a su-facia e na pote stru itera viki na".

Id pa resta zero alterna pro vide la, e Jon pa dura ambula dia u steno-via, ki pa duce an... a u loka ko lumi! An pa komence dromo e pa ariva a u ex-lo. An pa nece ki ana plu skala e an pa ki a... meso de bosko.

"Qo-lo mi es nu?", Jon pa qestio auto.

III

Jon pa decide ki ana u monti, kausa u bosko pa es klina. Kron pa ariva ad u supra de u monti, an pa pote vide an viki.

"Mi ne es so tele de u viki!", an pa voci. E an pa komence ki ad u viki.

Id pa es proxi noktu kron an pa ariva a an domi, topo plu parenta an pa es ge-turba.

"Qo-lo tu pa es?", an patri.

"Mi pa kade in u vorago in u monti", Jon pa reakti.

"Qe tu es boni?", an matri pa demanda.

"Ja", Jon pa dice. "Mi pa detekti plu-ci bibli", an pa adi, e an pa monstra plu bibli a an plu parenta.

Po lekto mu, an patri pa dice:

"Mi memo kron mi pa es juve, ke mi patri pa dice qe an pa vive infra geo, sed mi pa puta ke an pa du joko. Nu mi vide ke an pa dice u veri".

"Posi, plu-ci bibli es u tresora ke feno en u bibli de u kaverno", Jon pa dice.

"Posi", pa es u responde de u patri. E po-co, an pa qestio:

"Sed, qe il pa es u tresora ko plu moneta in u kaverna?"

"No", Jon pa responde. "Il ne es u tresoro ko plu moneta in u kaverna. Mi solo pa detekti plu-ci bibli".

"Bene, minimo na pote ski uno-ra de u histori de na viki", an patri pa dice, e an pa prende u bibli a an kamera.

Po-co, an pa dice a Jon:

"Jon, mi ne volu ke tu reveni a u kaverna, id pa pote es risko".

"Sed, mi pa pote trova uno-ra stimula", Jon pa responde.

"Mi pa dice ke no", an patri pa responde. E Jon pa ski ke kron an patri pa dice id so, id pa es u ultima verba.

Jon pa ki a an kamera, e an pa puta:

"Qo-ra mi patri ne vole ke mi ki a un kaverna? Qe id es solo kausa an turba pro mi?"

Jon pa sti sopo presto, kausa an pa es excesi fatiga.